تصحیح و تحشیه حدیقه سنایی بر اساس نسخه ولی الدین (684 ه )

یکی از مهم ترین اجزای تشکیل دهند? فرهنگ و تمدن در هر یک از جوامع بشری میراث مکتوبی است که از گذشتگان به یادگار مانده است. بی شک تا زمانی که تمامی این میراث مکتوب به صورت علمی و دقیق تصحیح و منتشر نشود چهر? فرهنگی هیچ ملتی به شکل تمام عیار آشکار نخواهد شد.بنابراین تصحیح و احیای نسخه های خطی که همانند زنجیره های مستحکمی فرهنگ دیروز را به امروز پیوند خواهند زد از اولویتهای ادب پژوهان و دانشجویان ادبیات است. در بررسی نسخه های خطی قدیمی موجود از حدیقه، اولین مسأله ای که ذهن پژوهنده را به خود جلب می کند وجود اختلافات فراوان بین نسخه ها از حیث شمار و نظم ابیات است به طوری که این بی نظمی حتی بر تقسیم بندی متن به بخش ها و شیوه تنظیم ابواب نیز حاکم است. همین آشفتگی و عدم تناسب نسخه ها از لحاظ شمار و نظم ابیات را می توان یکی از مهم ترین دلایل مهجور ماندن این مثنوی دانست که باعث گردیده این کتاب هر چند از متون اصلی عرفانی فارسی است و راهنمای تألیف منظومه های عطار و مثنوی مولوی بوده است از همه مهجورتر واقع شود و آن گونه که شایسته این اثر ارزشمند است به تصحیح و بررسی نسخ آن توجه نشود. باوجود چاپ ها و تصحیح های متعدد که تا کنون از حدیقه سنایی انجام گرفته است به نظر می رسد هنوز چاپ وتصحیح این کتاب ارزشمند بر اساس نسخه های قدیمی که تا کنون مورد استفاده مصححین قرار نگرفته امری ضروری است، چرا که این امر می تواند بسیاری از دشواری ها و مشکلات ابیات را حل نماید و پرده از ابهامات موجود در مورد این کتاب بردارد، به همین جهت نویسنده یکی از قدیمی ترین نسخ تاریخ دار حدیقه را جهت تصحیح مجدد این کتاب انتخاب کرد. نسخه بایزید ولی الدین کهن ترین نسخه تاریخ دار از کلیات سنایی است که در سه جای نسخه تاریخ کتابت آن 683 و 684 ذکرشده است.این نسخه تا کنون مورد استفاده هیچ یک از شارحان و مصححان حدیقه قرار نگرفته است و از همین رو تصحیح این نسخه به عنوان پایان نامه دکتری اینجانب برگزیده شد. در این پژوهش در مقدمه ای جامع و با استناد به آثار چاپی و خطی موجود به علل اهمیت تصحیح این نسخه منحصر به فرد و معرفی نسخه های قدیمی حدیقه پرداخته می شود و در مرحله بعد با اساس قرار دادن نسخه ولی الدین و مقابله با نسخه های کابل، بغداد لی، اینالجق و مجلس تصحیح انتقادی انجام می گیرد و در پایان فهرست موضوعات مهم ،لغات و و اصطلاحات ،ترکیبات و امثال و کنایات ارائه می شود. کلیدواژه: حدیقه الحقیقه، سنایی غزنوی، نسخه بایزید ولی الدین، قدیمی ترین نسخه ها، تصحیح.